pszenica zwyczajna
Zdaniem jednych Hildegarda wymienia orkisz rzadziej niż pszenicę (1) o której pisze, że jest ziarnem ciepłym i doskonałym, niemającym w sobie żadnej skazy. W książce prof. dra Otto Wilhelma Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz z 1885, z której pochodzi ilustracja jest podpisana jako Wunderweizen czyli cudowna pszenica. Nadmierna reklama pszenicy na niewiele by się w średniowieczu zdała, zboże to było bowiem bardzo drogie. Przez ostatnie dziesięciolecia pszenica była poddawana wszelkiego rodzaju modyfikacjom, stąd z kolei jej niskie współczesne notowania.
pszenica orkisz
Według innych czytelników tekstów źródłowych, orkisz został opisany przez Hildegardę w samych superlatywach. Znajdują one na szczęście potwierdzenie u osób stosujących jej dietę (2) i w badaniach. Nie trzeba więc siać wątpliwości wobec benedyktyńskiego dzieła.
Ziarno jest biodostępne, ma zrównoważony poziom tłuszczów i błonnika, witaminy z grupy B, poza tym cechuje się lepiej przyswajalnym glutenem niż jest to w przypadku tradycyjnej pszenicy, ponieważ glutenina i gliadyna występują w innych proporcjach. (3)
Wokół pszenicy orkiszowej powstają mity. Pisze się o niej, że nie poddaje się modyfikacjom genetycznym (4), choć dowolnie krzyżowano ją z pszenicą zwykłą. Nie może być nawożona – choć dotyczy to tylko dawnych odmian o wyjątkowo długich łodygach, które łamałyby się nim zdążyłyby zakwitnąć.
Odmiany orkiszu
Według Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Hildegardy w ciągu ostatnich 100 lat w celu zwiększenia plonów orkisz został zanieczyszczony pszenicą (5). W polskim banku genów jest zdeponowanych obecnie 61 genotypów orkiszu (6) a warto zaznaczyć, że był on zapomniany do lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Wtedy to Mieczysław Babalski rozpoczął pracę nad przywróceniem orkiszu, wysiewając, obserwując zboże pod kątem uprawy w gospodarstwie ekologicznym i przydatności w przetwórstwie. Najlepiej rokujące odmiany trafiły od niego do lokalnych rolników ekologicznych. Były to takie genotypy jak: Blauer Samtiger 13, Spelz Aus Tzari Brob 12, Roter Sommer Kolben 10. (7) Niestety żaden z nich nie zalicza się do UrDinkel.
czysty orkisz
Jeśli chcemy być pewni, że mamy do czynienia z czystym orkiszem, którego nie krzyżowano ze współczesnymi odmianami pszenicy zwyczajnej, warto zaufać szwajcarskim purystom z (IG) Dinkel oraz naukowcom, stwierdzającym, że są orkiszem właśnie odmiany UrDinkel czyli Oberkulmer Rotkorn i Ostro.
Polskie Centrum św. Hildegardy poszerza liczbę odmian najczystszych o Schwabenkorn, Steiners Roter Tiroler, Frankenkorn (Altgold x Rouquin) (8), zaś Towarzystwo przyjaciół Hildegardy dodaje kolejne: Oberkulmer, Altgold (Oberkulmer x Sandmeier). (9) W innym miejscu znajdziemy kolejne odmiany (raz więcej, raz mniej) i oczywiście z komentarzem, że pozostałe orkisz tylko z nazwy. (10)
Trzeba więc sprawdzać czy orkisz, który dostajemy za niemałe kwoty, jest odpowiedniej odmiany i czy produkt ma certyfikat, bo nawozy to nie wszystkie trucizny, których możemy się spodziewać.
1, 2 www.healthyhildegard.com/hildegard-and-spelt/
3 ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/nadzwyczajna-moc-orkiszu/
4 www.hildegarda.pl/orkisz/
5 hildegarda.edu.pl/orkisz/
6, 7 Józef Tyburski, Denise F. Dostatny, Wiesław Podyma Vademecum dawnych roślin uprawnych, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin — PIB, 2020 Nr 52
8 www.hildegarda.pl/orkisz/
9 hildegarda.edu.pl/orkisz/
10 www.ekologia.pl/styl-zycia/zdrowa-zywnosc/orkisz-opis-wlasciwosci-i-zastosowanie-zboze-orkisz-ciekawostki,22028.html